Ganesh Utsav History : गणेश उत्सवाची परंपरा, इतिहास आणि आजचे स्वरूप जाणून घ्या

Ganesh Utsav History: गणेशोत्सवाची सुरुवात नेमकी कोणी केली, का साजरा होतो, धार्मिक महत्त्व, परंपरा व आजचा बदलता उत्सव याबद्दल जाणून घ्या. najarkaid. com

गणपती बाप्पा मोरया! हा जयघोष प्रत्येक वर्षी भाद्रपद महिन्यात महाराष्ट्रासह संपूर्ण भारतात घुमतो. गणेश उत्सव हा केवळ धार्मिक सण नसून सामाजिक एकोपा, संस्कृती, कला आणि भक्ती यांचे अनोखे मिश्रण मानला जातो. या उत्सवाची परंपरा, उद्देश, सुरुवात आणि आजचे बदलते स्वरूप याबद्दल जाणून घेऊया.

गणेश उत्सवाची सुरुवात कधी झाली?

गणपती पूजेचा उल्लेख प्राचीन पुराणांमध्ये आढळतो. गोकुळाष्टमीप्रमाणेच गणेश चतुर्थी देखील हजारो वर्षांपासून साजरी होत आली आहे. तथापि, सार्वजनिक गणेशोत्सवाची सुरुवात १८९३ मध्ये लोकमान्य टिळकांनी केली.तेव्हा इंग्रजांच्या दडपशाहीतून लोकांना एकत्र आणण्यासाठी सार्वजनिक स्वरूपात गणेशोत्सव साजरा करण्याचा निर्णय टिळकांनी घेतला. त्यामुळे हा उत्सव धार्मिकतेसोबतच राष्ट्रीय चळवळीचा भाग ठरला.najarkaid. com

गणेश उत्सव कसा साजरा होतो?

घरगुती उत्सव

प्रत्येक घरात मातीची किंवा शाडूची मूर्ती आणून स्थापना केली जाते.गणेश पूजन, मंत्रपठण, नैवेद्य, आरती केली जाते.उकडीचे मोदक, पुरणपोळी, लाडू यांसारख्या प्रसादाचा समावेश असतो.najarkaid. com

सार्वजनिक उत्सव

मंडप उभारले जातात.कलाकृती, सजावट, सांस्कृतिक कार्यक्रम सादर होतात.सामूहिक आरती, भजन, कीर्तन होतात.सामाजिक संदेश देणारे उपक्रम आयोजित केले जातात.najarkaid. com

गणेशोत्सवाचा उद्देश

धार्मिक उद्देश: श्रीगणेश हा विघ्नहर्ता मानला जातो. बुद्धी, विद्या, समृद्धी, सुख-शांती यासाठी त्याची पूजा केली जाते.सामाजिक उद्देश: लोकांना एकत्र आणून बंधुभाव वृद्धिंगत करणे.सांस्कृतिक उद्देश: कला, संगीत, नाटक, समाजसेवा यांना चालना मिळवून देणे.राष्ट्रीय उद्देश (भूतकाळात): ब्रिटिशांविरुद्ध जनतेला जागृत करण्यासाठी टिळकांनी या उत्सवाचा वापर केला.najarkaid. com

कुठे साजरा होतो?

महाराष्ट्र हा गणेशोत्सवाचा केंद्रबिंदू मानला जातो.पुणे, मुंबई, ठाणे, नागपूर, कोल्हापूर येथे भव्य स्वरूप दिसते.देशभरात तसेच परदेशात राहणारे मराठी व भारतीय समाजदेखील हा उत्सव साजरा करतात.अमेरिकेत, कॅनडा, यूएई, युरोप अशा ठिकाणीही गणेश मंडळे स्थापन झाली आहेत.najarkaid. com

धार्मिक महत्त्व

गणपती हा आद्यदेव मानला जातो. कोणतेही शुभ कार्य करण्यापूर्वी त्याची पूजा केली जाते.गणेश चतुर्थीपासून ते अनंत चतुर्दशीपर्यंत (१० दिवस) उत्सव चालतो.शेवटच्या दिवशी गणेश विसर्जन करून “पुढच्या वर्षी लवकर या” अशी भक्तांची प्रार्थना केली जाते.najarkaid. com

आजचा गणेश उत्सव – बदलते स्वरूप

इको-फ्रेंडली गणपती ही संकल्पना प्रचलित होत आहे.समाजोपयोगी उपक्रम, रक्तदान शिबिरे, पर्यावरण जनजागृती यांचा समावेश होतो.तंत्रज्ञानामुळे ऑनलाइन दर्शन, थेट प्रसारण, अॅपद्वारे आरती असा नवा प्रयोग होत आहे.najarkaid. com

निष्कर्ष

गणेशोत्सव हा केवळ धार्मिक सण राहिलेला नाही, तर तो संस्कृती, समाज आणि पर्यावरण यांचा समन्वय साधणारा सोहळा ठरला आहे. लोकमान्य टिळकांनी सुरू केलेल्या सार्वजनिक उत्सवाला आज जागतिक पातळीवर मान्यता मिळाली आहे. गणेशोत्सवामुळे “एकता, भक्ती आणि संस्कृती” या तिन्ही गोष्टींचा अद्वितीय संगम घडतो.najarkaid. com

सरकारी नोकरी कुठे? वाचा –

बँक ऑफ महाराष्ट्र : 500 पदांकारिता भरती सुरू, पगार ₹93,960 इतका

नवी मुंबई महानगरपालिका भरती २०२५

NIACL Recruitment 2025: न्यू इंडिया ॲश्युरन्स कंपनीत 550 जागांसाठी मेगा भरती; 90,000 रुपये पगाराची संधी

LIC Recruitment 2025: एलआयसीमध्ये ८४१ पदांसाठी भरती सुरू, अर्ज प्रक्रिया जाणून घ्या