एसबीआय (SBI), एचडीएफसी (HDFC)सह सर्व सरकारी आणि खाजगी बँकांच्या ग्राहकांसाठी केंद्र सरकारचा मोठा निर्णय! 1 नोव्हेंबर 2025 पासून खात्यांमध्ये नॉमिनी नियमात बदल होणार असून आता एका खात्याला चार नॉमिनी ठेवण्याची परवानगी मिळणार आहे. या बदलामुळे बँक ग्राहकांना मोठा दिलासा मिळणार आहे.
भारताच्या Banking Sector मध्ये नोव्हेंबर 2025 पासून एक मोठा आणि ऐतिहासिक बदल घडणार आहे. Finance Ministry of India कडून जाहीर करण्यात आलेल्या नव्या निर्णयानुसार आता ग्राहकांना त्यांच्या Bank Account साठी एक नव्हे तर थेट चार Nominees (नॉमिनी) ठेवण्याची मुभा दिली जाणार आहे.
हा बदल SBI, HDFC, ICICI, Axis Bank पासून ते सर्व Public आणि Private Banks साठी लागू राहील. त्यामुळे देशातील कोट्यवधी बँक ग्राहकांना याचा थेट फायदा मिळणार आहे.
Finance Ministry कडून मोठा निर्णय
केंद्रीय वित्त मंत्रालयाने 24 ऑक्टोबर 2025 रोजी घेतलेल्या निर्णयानुसार, 1 नोव्हेंबर 2025 पासून नवीन Nomination System लागू होईल.
या नव्या प्रणालीमुळे ग्राहकांना त्यांच्या खात्यासाठी चार वेगवेगळ्या व्यक्तींना Nominee म्हणून नोंदवण्याची परवानगी मिळेल.
पूर्वी, बँक खाते उघडताना किंवा नंतर ग्राहकाला फक्त एकच Nominee ठेवण्याची संधी होती. त्यामुळे एखाद्या वारसाच्या निधनानंतर, खात्यावरील हक्क सिद्ध करण्यासाठी अनेक अडचणी निर्माण होत होत्या. आता हा अडथळा कायमचा दूर झाला आहे.
नवीन नियमानुसार काय बदलणार?
वित्त मंत्रालयाने दिलेल्या माहितीनुसार,
खातेधारक आपल्या खात्याला एकावेळी चार Nominees ठेवू शकेल.
ग्राहक प्रत्येक Nominee चा share percentage (हिस्सा टक्केवारी) ठरवू शकेल.
एकूण वाटप 100% असणे आवश्यक राहील.
या प्रणालीमुळे वारसा हक्कावरील disputes आणि legal complications मोठ्या प्रमाणात कमी होतील.
Finance Ministry चे उद्दिष्ट काय?
मंत्रालयाने स्पष्ट केलं आहे की, या नव्या प्रणालीचा उद्देश म्हणजे —
सरकारच्या मते, आतापर्यंत अनेक ठिकाणी Nominee नसल्यामुळे किंवा चुकीच्या Nomination details मुळे मृत खातेधारकांच्या ठेवी मिळवण्यात कुटुंबियांना मोठा त्रास सहन करावा लागत होता.
आता नव्या प्रणालीमुळे claim settlement process अधिक सुलभ आणि जलद होणार आहे.
चार नॉमिनी ठेवण्यामागे सरकारचा विचार
बँक खात्याला चार व्यक्तींना नॉमिनी ठेवण्याची परवानगी दिल्याने, खातेधारक आपले खाते कुटुंबातील सदस्य, जोडीदार, मुले, पालक किंवा इतर विश्वासू व्यक्तींना देऊ शकतील.
उदाहरणार्थ, जर एखाद्या ग्राहकाने आपल्या खात्यात ₹10 लाख ठेवले आणि चार नॉमिनी निवडले, तर तो इच्छेनुसार प्रत्येक नॉमिनीला 25% किंवा हवी तशी वाटणी ठरवू शकतो.
यामुळे भविष्यात एखादा नॉमिनी हयात नसल्यास इतर नॉमिनींच्या वाट्यातील हक्क स्पष्ट राहतील.
बँक ठेवी आणि लॉकरसाठी स्वतंत्र नियम
वित्त मंत्रालयाने स्पष्ट केले आहे की —
बँक खात्यांसाठी (Savings, Current, Fixed Deposit) एकाच वेळी चार नॉमिनी ठेवता येतील.
मात्र Bank Lockers साठी Sequential Nomination System राहील.
म्हणजे, जर पहिला नॉमिनी हयात नसेल, तर दुसऱ्याला हक्क मिळेल. लॉकरच्या बाबतीत एकाच वेळी चारही नॉमिनींना अधिकार मिळणार नाहीत.
नवीन नियम कधीपासून लागू होणार?
हा नवा नियम 1 नोव्हेंबर 2025 पासून देशभरातील सर्व बँकांमध्ये लागू होईल.
Reserve Bank of India (RBI) आणि Indian Banks’ Association (IBA) यांनी याबाबत सर्व बँकांना आवश्यक मार्गदर्शक सूचना जारी करण्याची प्रक्रिया सुरू केली आहे.
बँकिंग सिस्टममध्ये पारदर्शकता आणि सुरक्षा
नवीन प्रणालीमुळे बँकिंग क्षेत्रातील account management आणि customer security या दोन्ही गोष्टी अधिक मजबूत होणार आहेत.
यामुळे बँकांना देखील Nominee validation आणि claim verification प्रक्रिया सोपी होईल.
ग्राहकांसाठी फायदे
1. Multiple Nominee Facility: आता एकाच खात्यासाठी चार व्यक्तींना Nominee बनवता येईल.
2. Family Protection: एखाद्या वारसाच्या अनुपस्थितीत इतरांना हक्क मिळेल.
3. Dispute-Free Process: वाटणी टक्केवारी ठरवून विवाद टाळता येतील.
4. Simplified Claim Process: मृत खातेधारकाच्या ठेवी सहज मिळू शकतील.
5. Digital Nomination Update: Netbanking किंवा Mobile Banking द्वारे नॉमिनी अपडेट करता येतील.
Nominee कसा जोडायचा किंवा बदलायचा?
ग्राहकांना त्यांच्या बँकेतून Nominee जोडण्यासाठी दोन पर्याय दिले आहेत:
ऑफलाईन पद्धत
बँकेत जाऊन Nominee Addition/Change Form भरावा.
आधार कार्ड, पॅन कार्ड आणि खात्याची माहिती द्यावी.
बँक अधिकारी पडताळणी करून Nominee नोंद करतील.
ऑनलाईन पद्धत
NetBanking / Mobile Banking App मध्ये लॉगिन करा.
“Nominee Details” किंवा “Update Nominee” पर्याय निवडा.
चार व्यक्तींपर्यंत माहिती भरा व percentage share नमूद करा.
OTP द्वारे प्रक्रिया पूर्ण करा.
लक्षात ठेवण्यासारखे मुद्दे
सर्व नॉमिनींसाठी Aadhaar नंबर आणि जन्मतारीख आवश्यक असेल.
नॉमिनींच्या तपशीलांमध्ये बदल झाल्यास immediate update करणे गरजेचे आहे.
Nominee माहिती joint account साठी स्वतंत्ररीत्या नोंदवावी लागेल.
चुकीची माहिती दिल्यास हप्ता अथवा ठेवीवरील दावा अवघड होऊ शकतो.
Banking Sector साठी सकारात्मक पाऊल
तज्ज्ञांच्या मते, या बदलामुळे बँकिंग क्षेत्रात trust आणि transparency वाढेल.
Financial advisors च्या मते, अनेक वेळा Nominee नोंदवले नसल्यामुळे मृत्यूनंतर ठेवी मिळवण्यासाठी कुटुंबियांना महिनोमहिने संघर्ष करावा लागत होता.
नव्या नियमानंतर हा प्रश्न सुटणार आहे.
ग्राहकांचा प्रतिसाद
अनेक बँक ग्राहकांनी या निर्णयाचं स्वागत केलं आहे.
मुंबईतील एका वरिष्ठ बँक अधिकाऱ्याने सांगितलं,
सरकारचा दीर्घकालीन हेतू
Finance Ministry चा उद्देश केवळ Nominee नियम बदलणे नाही, तर बँकिंग क्षेत्र Digitally Empowered आणि Transparent बनवणे आहे.
Account portability, Central KYC registry, आणि Nominee data integration यांसारख्या उपक्रमांवरही सरकार काम करत आहे.
थोडक्यात – नवा नियम एका नजरेत
निर्णय घेतला वित्त मंत्रालय, भारत सरकार
लागू तारीख 1 नोव्हेंबर 2025
लागू क्षेत्र सर्व सरकारी व खाजगी बँका
नॉमिनी संख्या जास्तीत जास्त 4
वाटा खातेधारक ठरवू शकतो
बँक लॉकर नियम क्रमिक नामांकन (Sequential Nominee)
उद्देश पारदर्शक आणि न्याय्य प्रक्रिया
या नियमामुळे काय बदलणार आहे?
पूर्वी Nominee एकाच व्यक्तीपुरता मर्यादित असल्यामुळे, मृत खातेधारकाच्या नातेवाईकांना वारसा सिद्ध करण्यासाठी मोठ्या अडचणी यायच्या.
आता ग्राहक आपले खाते Multiple Nominee System मध्ये सुरक्षित ठेवू शकतील.
ही सुधारणा ‘Customer First’ Policy चा एक भाग असून, भारताच्या बँकिंग व्यवस्थेला जागतिक दर्जाची दिशा देणारी ठरणार आहे.
Conclusion – बँक ग्राहकांसाठी दिलासादायक सुधारणा
या निर्णयामुळे प्रत्येक बँक ग्राहकाला खात्याच्या मालकीचे आणि वारसत्वाचे स्पष्ट हक्क मिळतील.
त्याचबरोबर claim settlement process
पारदर्शक आणि वेळेवर पार पडेल.
1 नोव्हेंबर 2025 पासून लागू होणारा हा नियम Banking Sector साठी एक game-changer ठरणार असून, ग्राहकांच्या सुरक्षेच्या आणि विश्वासार्हतेच्या दृष्टीने हा एक मोठा टप्पा मानला जात आहे.
PPF Scheme 2025 Marathi: पोस्ट ऑफिसची योजना देईल 40 लाख रुपये
Cyber Crime 2025: 70 वर्षीय वृद्धाची 1.44 कोटी रुपयांची ऑनलाईन फसवणूक; पोलिसांच्या नावाने गंडा
Meesho IPO 2025: ई-कॉमर्स कंपनी शेअर बाजारात; ₹7,000 कोटींचा मेगा इश्यू लवकरच
RRC NER Railway Recruitment 2025: 10वी आणि ITI पाससाठी 1104 जागा; अर्ज सुरू 16 ऑक्टोबरपासून
Nandgaon Peth Murder Case: युवकाची चाकूने गळा चिरून हत्या, आरोपी पोलिसांच्या ताब्यात
PM Kisan Samman Nidhi 21st Installment 2025 लवकरच येणार
