डायबेटिस (मधुमेह) म्हणजे काय, त्याची कारणं, लक्षणं, योग्य आहार, टाळावयाचे पदार्थ आणि घरगुती उपाय जाणून घ्या या लेखात संपूर्ण मराठीतून | Diabetes Information in Marathi
डायबेटिस म्हणजे काय? (What is Diabetes?)
डायबेटिस (Diabetes) हा एक दीर्घकालीन रोग आहे ज्यात शरीर रक्तातील साखर (ग्लुकोज) नियंत्रित करण्यास असमर्थ ठरतो. यामुळे रक्तातील साखरेची पातळी वाढते आणि त्यामुळे हृदयरोग, किडनी फेल, अंधत्व यांसारख्या आजारांचा धोका वाढतो.
डायबेटिसचे प्रकार (Types of Diabetes)
1. Type 1 Diabetes
शरीर इन्सुलिन तयार करत नाही. प्रामुख्याने लहान मुलांमध्ये किंवा किशोरवयीनांमध्ये आढळतो.
2. Type 2 Diabetes
सर्वसामान्य प्रौढांमध्ये आढळतो. शरीर इन्सुलिन तयार करते पण ते योग्यप्रकारे वापरले जात नाही.
3. Gestational Diabetes
गर्भधारणेदरम्यान होणारा मधुमेह. बाळंतपणानंतर अनेकदा थांबतो, पण Type 2 होण्याची शक्यता वाढते.
4. Prediabetes
ही स्थिती डायबेटिस होण्याआधीची आहे. यात ब्लड शुगर जास्त असते पण पूर्ण डायबेटिस नाही.
डायबेटिसची मुख्य कारणं (Causes of Diabetes)
अनुवंशिकता (Genetics)
जास्त वजन किंवा स्थूलपणा
फिजिकल अ‍ॅक्टिव्हिटीचा अभाव
मानसिक तणाव
असंतुलित आहार
वय वाढल्यावर शरीरात होणारे बदल
मुख्य लक्षणं (Symptoms of Diabetes)
वारंवार लघवी होणे
अतिशय तहान लागणे
खूप भूक लागणे
अचानक वजन कमी होणे
सतत थकवा जाणवणे
जखमा उशिरा भरून येणे
त्वचेला खाज/जळजळ
दृष्टी धूसर होणे
डायबेटिससाठी वैद्यकीय सल्ला (Medical Advice)
ब्लड शुगर टेस्ट्स: Fasting, Postprandial, HbA1c
इन्सुलिन व गोळ्या: डॉक्टरांच्या सल्ल्यानेच
नियमित तपासणी: डोळे, मूत्रपिंड, पाय यांची वेळोवेळी तपासणी
तणाव कमी करा: योग, ध्यान, श्वसन व्यायाम
डायबेटिक व्यक्तींसाठी योग्य आहार (Diet Plan for Diabetes)
सकाळचा नाश्ता:
ओट्स, उकडलेले अंडे, थोडेसे पोहे (तेल कमी वापरून)
ग्रीन टी किंवा लो-फॅट दूध
✅ मधल्या वेळेस:
सफरचंद, पेरू, पपई (गोड फळं टाळा)
4-5 भिजवलेले बदाम
✅ दुपारचे जेवण:
ज्वारी/बाजरीची भाकरी, कोरडी भाजी, वरण/डाळ, कोशिंबीर, ताक
✅ संध्याकाळचा नाश्ता:
भिजवलेले चणे, मूग
ग्रीन टी / हर्बल टी
✅ रात्रीचे जेवण:
हलके जेवण: भाकरी/पोळी + भाजी + सूप
टाळावयाच्या गोष्टी (Foods to Avoid in Diabetes) टाळावं कारण
साखर, मिठाई ग्लुकोज वाढवते
गोड फळं नैसर्गिक साखर जास्त
पांढरा भात, मैदा Glycemic Index जास्त
शीतपेये साखर भरपूर
तळलेले पदार्थ चरबी वाढवतात
घरगुती उपाय (Natural Remedies)
मेथी दाणे: रात्री भिजवून सकाळी खा
कारल्याचा रस: उपाशीपोटी थोडा प्या
जामुन बी पावडर: दिवसातून एक चमचा
कडूनिंब / बेलपान: उपयुक्त, पण प्रमाणात
लाइफस्टाइल टिप्स (Lifestyle Tips for Diabetes)
दररोज 30 मिनिटे चालणं किंवा व्यायाम
योग, प्राणायाम (कपालभाति, अनुलोम-विलोम)
7–8 तास झोप आवश्यक
स्ट्रेस मॅनेजमेंट
डायबेटिस म्हणजे फक्त औषधांचा विषय नाही – आहार, व्यायाम, जीवनशैली आणि मानसिक स्वास्थ्याचा समतोल राखल्यास डायबेटिस नियंत्रणात ठेवता येतो. योग्य माहिती आणि सातत्यामुळे जीवन उत्तम बनवता येते.
